Mostki termiczne

W każdym budynku w ciemno można wskazać potencjalne strefy tzw. mostków termicznych, czyli miejsc o podwyższonej przenikalności cieplnej. Nie trzeba się ich bać, nie musisz się też na nie godzić - sprawdź, gdzie się ich spodziewać i po prostu dopilnuj starannego ocieplenia.

Mostki termiczne. Któż o nich nie słyszał? Straszą nimi projektanci, producenci materiałów ociepleniowych i wykonawcy. W każdym budynku istnieją strefy o potencjalnie gorszej izolacyjności, które mają negatywny wpływ na bilans energetyczny budynku i komfort mieszkańców. Dawniej po prostu to akceptowano. Obecnie energooszczędność budynku jest niemal priorytetem i mostkom poświęcamy dużą uwagę, starając się je wyeliminować albo przynajmniej zneutralizować ich efekt.

Badanie kamerą termowizyjną pozwala określić, gdzie mamy największe straty ciepła - to strefy czerwone. W starych budynkach można w ciemno wskazać ich umiejscowienie - to m.in. narożniki, linie wieńców i strefy wokółokienne (fot. Szymon Firląg) 

W nowych budynkach, dzięki właściwemu ociepleniu, ubytki energetyczne są znacznie mniej spektakularne niż w starych i obrazy z kamer termoiwizyjnych utrzymane są w zdecydowanie chłodniejszych barwach. Nadal jednak mostki termiczne są zjawiskiem dość powszechnym. Gdzie w domu możemy spodziewać się newralgicznych miejsc i jak zadbać o ich prawidłową ochronę cieplną? 

Strefa przyziemia

Strefą przyziemia określa się te fragmenty budynku, które stykają się z gruntem (lub są blisko ziemi). 

Ściany fundamentowe.  Drogą okrężną, przez styk ścian parteru ze ścianami fundamentowymi, ucieka sporo ciepła. Dobrze widać to na zdjęciu:

Wykonując badanie kamerą termowizyjną w mroźny dzień, można na własne oczy zobaczyć, którędy ucieka nam z domu ciepło - a wraz z nim pieniądze za rachunki (fot. W. Lenarciak)

Ściany fundamentowe powinny być ocieplone na głębokość co najmniej 1 m poniżej poziomu gruntu, ale (również ze względów wykonawczych) najlepiej ocieplić je na całej wysokości, aż do poziomu ław. 

>>> zobacz więcej o ocieplaniu ścian fundamentowych

Płyta fundamentowa. Ciepło ucieka tu i dołem, przez całą powierzchnię płyty, i przez jej obrzeża. Dlatego ocieplenie powinno być ułożone nie tylko pod dnem płyty, ale również wokół jej krawędzi (tak zwana opaska obwodowa).

>>> zobacz, jak poprawnie wykonać opaskę obwodową płyty fundamentowej

Podłoga na gruncie. Aby z pomieszczeń parteru nie uciekało ciepło, a w chłodne dni nie "ciągnęło" od podłogi, na całej jej powierzchni, pod podkładem (jastrychem) konieczna jest warstwa termoizolacji.

Styk ocieplenia parteru i cokołu. Izolacja obu tych stref powinna tworzyć szczelną warstwę. Tymczasem cokół zazwyczaj cofa się w stosunku do lica ściany, a do tego ociepla innym materiałem - bardziej twardym i nienasiąkliwym. Nie zawsze możliwe jest ich ścisłe połączenie, zwłaszcza, że zgodnie z wytycznymi SSO montaż płyt powinniśmy rozpocząć od listwy startowej. Zamiast na siłę próbować "dopchnąć" izolację, lepiej skupić się na starannym, równym przyklejaniu jej do ściany, a styk uzupełnić później pianką poliuretanową. 

Cokół to najczęściej przedłużona ściana fundamentowa. Pomiędzy wystającym z gruntu ociepleniem a dokładanymi do ściany płytami trudno jest zachować szczelność, dlatego styk zazwyczaj po skończeniu prac uzupełnia się pianą poliuretanową (fot. SOLBET)

Ogrzewana piwnica. Pomimo iż jest pod ziemią, jej podłogę i ściany trzeba ocieplić, żeby grzanie wewnątrz było efektywne. Należy zastosować materiał odpowiedni do ścian piwnic - taki, jak do izolacji fundamentów, czyli o zwiększonej wytrzymałości mechanicznej i odporności na wodę. Może być nieco cieńszy, niż dla naziemnej kondygnacji parteru. 

Narożniki budynku i wykusze

Miejsce łączenia ścian samo w sobie jest geometrycznym mostkiem termicznym. Powierzchnia napływu ciepła (po stronie wewnętrznej) jest nieduża, a odpływu (po zewnętrznej) rozległa, dlatego ucieka tędy znacznie więcej ciepła, niż przez resztę ściany. Dodatkowo w narożniku izolacja musi "zakręcić", co sprzyja powstawaniu nieszczelności wskutek niestarannego łączenia płyt. Zanim przystąpi się do tynkowania, trzeba zwrócić na to baczną uwagę i w razie konieczności doszczelnić styki pianką poliuretanową. Aby zminimalizować ryzyko, powinno się w kolejnych warstwach zazębiać płyty ociepleniowe w narożniku, czyli wysuwać skrajną płytę poza lico muru na grubość ocieplenia - raz na jednej ścianie, raz na drugiej.

Łączenia płyt

Jeśli używamy do ocieplania płyt termoizolacyjnych o krawdziach prostych, bez profilowania w pióro-wpust, to musimy liczyć się z tym, że wzdłuż styków między płytami pozostaną nieszczelności. Aby nie powodowały strat ciepła i nie stały się liniowymi mostkami termicznymi, należy wypełnić je pianką poliuretanową.

Zbyt szerokie szczeliny między płytami styropianowymi powinno się wypełnić pianką poliuretanową (fot. KMR)

Strefa wokółokienna

Bardzo trudno sprawić, aby przez obrzeża otworów okiennych i drzwiowych nie uciekało ciepło. Ramy okienne z założenia mają gorsze parametry cieplne niż mur, a nie da się ich w całości osłonić z zewnątrz termoizolacją. Mostki występujące w miejscach osadzenia okien i drzwi można jednak skutecznie ograniczyć, stosując stolarkę o dobrych parametrach cieplnych - to nie jest trudne, bo zgodnie z nowymi WT współczynnik przenikania ciepła okien nie powinien przekraczać 0,9 W/(m^2.K) - oraz szczelny montaż, koniecznie z zewnętrznymi i wewnętrznymi (przyklejanymi na etapie wykończenia) taśmami uszczelniającymi. Najlepsze efekty energetyczne uzyskuje się montując okna w warstwie ocieplenia. 

Na rynku dostępnych jest coraz więcej systemów umożliwiających bezproblemowe wysunięcie stolarki w warstwę izolacji (nawet przy znacznych gabarytach) i szczelne zabezpieczenie strefy wokółokiennej przed wilgocią oraz stratami ciepła (fot. AIB)

W przypadku drzwi tarasowych, które mają duże rozmiary i są ciężkie, pod ramą powinno się umieścić element podpierający o wysokiej wytrzymałości na ściskanie, np. z purenitu. Poza korzystnymi parametrami termoizolacyjnymi, zapewni on też stabilne, pełne podparcie stolarki.

Warto w miarę możliwości korzystać z prefabrykowanych nadproży. Są "cieplejsze" niż żelbetowe (fot. H+H)

Jeśli z jakiegoś powodu okna nie osadzamy w warstwie izolacji, tylko montujemy tradycyjnie w grubości muru, powinniśmy z zewnątrz osłonić styk ramy z murem węgarkiem utworzonym z płyt ociepleniowych. Musimy też pamiętać o konieczności zabezpieczenia strefy wokółokiennej odpowiednimi taśmami uszczelniającymi.

Najczęstszą przyczyną strat ciepła przez strefy okienne jest niestaranność wykonawców - zbyt szerokie szczeliny i brak taśm uszczelniających. W porę wykryte, takie błędy można jeszcze naprawić (fot. KMR)

Mówiąc o oknach, warto też wspomnieć o roletach zewnętrznych. Ich kasety powinny mieć wewnętrzną izolację termiczną. Najlepiej sprawdzają się rolety podtynkowe, nakładane na ramę okienną, które później z zewnątrz ociepla się razem z nadprożem.

Przegrody oddzielające pomieszczenia ogrzewane od nieogrzewanych

Może to być ściana, za którą znajduje się nieogrzewany garaż, pomieszczenie techniczne czy spiżarnia, ale także strop nad nieogrzewaną piwnicą albo pod zimnym strychem. Te strefy niepotrzebnie pochłaniają energię cieplną z ogrzewanych pomieszczeń, do których przylegają i powinno się je odizolować termicznie. Najlepiej ułożyć materiał ociepleniowy od strony pomieszczenia zimnego, na całej powierzchni ściany lub stropu. Dodatkowo, aby wydłużyć drogę fal cieplnych i zminimalizować straty drogą okrężną przez węzły konstrukcyjne, dobrze jest ocieplić również otoczenie newralgicznej przegrody - na przykład ułożyć dodatkowo metrowej szerokości izolację na prostopadłych do niej ścianach lub stropie. 

Zewnętrzne elementy żelbetowe

Podesty schodów, biegi schodowe dolegające do ściany budynku, balkony i słupy podpierające strop nawisu - wszystkie te elementy, choć konstrukcyjnie połączone z bryłą budynku, powinny być od niej odizolowane termicznie albo zabezpieczone w sposób ograniczający przenikanie ciepła.

Balkony i podesty schodów. Można je łączyć ze stropem za pomocą specjalnych termoizolacyjnych łączników. Można też po prostu ocieplić je od góry i od spodu, przy czym grubość ocieplenia ograniczona jest poziomem progu drzwi balkonowych. 

>>> zobacz rozwiązania dla balkonu

Warto też zastanowić się nad tym, czy nie zrezygnować z balkonu, zostawiając na przykład samo okno typu porte-fenetre. 

Słup nośny. Podpierający nawis budynku słup konstrukcyjny jest konstrukcyjnie połączony zbrojeniem ze stropem. Wychładza więc w pomieszczeniu sporą strefę podłogi wokół miejsca podparcia. Nie sposób rozdzielić styku termoizolacją, którą układamy na spodzie nawisu - przerywa się ją w tym miejscu - dlatego powinno się dodatkowo ocieplić trzon słupa.

Ocieplony słup ma znacznie większą średnicę, niż sam żelbetowy rdzeń, co niekiedy zmienia zamysł architektoniczny, ale bez termoizolacji głowica stanowi potężny mostek termiczny dla podpieranej płyty nawisu (fot. KMR)

Zewnętrzne schody. Niezależnie od tego, czy mówimy o bryle stanowiącej dwa schodki i podest na parterze, czy o długim biegu prowadzącym wzdłuż ściany budynku na piętro, zewnętrzne schody powinny być oddylatowane od konstrukcji budynku. Stawia się je niezależnie, mocując w razie potrzeby jedynie punktowo. Ścianę domu za schodami należy ocieplić. 

 

Połączenie dachu ze ścianą

To zarówno mostek geometryczny, jak i materiałowy, wynikający z zastosowania na połaci i murach kompletnie różnych materiałów konstrukcyjnych i ociepleniowych.

Połączenie izolacji międzykrokwiowej i fasadowej. Chodzi o strefę za murłatą. Ocieplenie ściany powinno dochodzić aż do poziomu murłaty, wówczas ocieplenie dachu może szczelnie do niego dolegać. Jeśli wykonawcy nie wyciągną odpowiednio wysoko ocieplenia ścian, a na domiar złego zamkną tę strefę podbitką, możemy o mostku dowiedzieć się dopiero wtedy, kiedy w pokoju zacznie wyraźnie "ciągnąć" od ścianki kolankowej. Warto sprawdzić tę strefę przed rozpoczęciem prac ociepleniowych na poddaszu. 

Skrajna krokiew. Nie może leżeć bezpośrednio na murze czy wieńcu ściany szczytowej. Jej usytuowanie musi umożliwiać poprawne ocieplenie szczytów budynku.

>>> zobacz przykładowe rozwiązanie detalu

Dach przylegający bokiem do ściany albo lukarny. Nie da się zgrać jednocześnie prac dekarskich i ociepleniowych. Jedynym rozwiązaniem jest wykonanie fragmentarycznej izolacji na ścianie lub lukarnie wzdłuż linii styku z dachem, a następnie połączenie jej z resztą ocieplenia ściany, gdzy przyjdzie na nie czas.

Gdy dach nad garażem przylega do ściany domu, strefę styku powinno się ocieplić przed pracami dekarskimi, żeby poprawnie zamocować obróbki - a resztę ścian "klasycznie" później (fot. KMR)

Bardzo ważne, aby o tej kwestii nie zapomnieć! Obróbka blacharska dachu nie może się znaleźć pod ociepleniem, musi być wykonana na nim. Jeśli zatem w porę nie zadba się o zaizolowanie tej strefy, to trzeba będzie ją rozbierać i wykonywać od nowa.

---

Publikacja ma charakter poglądowy. Rozwiązania wdrażane na budowie zawsze należy rozpatrywać indywidualnie, konsultując je z projektantem, wykonawcą, doradcą technicznym, kierownikiem budowy lub inspektorem nadzoru inwestorskiego.  

 

Data publikacji: 3 marca 2021